King Kongen pasadizoa قضیه کینگ کونگ

قضیه کینگ کونگ

دیشب اندر خیابون لاله زار

جمعیت زیادی دیدم چند هزار

خانم لنگ درازی شیک و قشنگ

رد شد از پهلوی من مثل فشنگ

دیدم یک جوانکی قد کوتوله

دنبال ان خانم می دود همچون توله

بخانم هی قربان صدقه میرود

هر کجا این می رود او هم می رود

رفت خانم تو سینمای ایران

جوانک هم به دنبالش دوان

بلیط خرید و رفتش بالاخونه

پسره هم دنبالش مثل دیونه

توی لژ پهلوی زنیکه نشست

زنیکه هم روش را سفت و سخت بست

چراغا خاموش شد اندر سینما

روی پرده پیدا شد بس چیزها

 دسته ای از مردم اروپا

رفتند بسوی جنگل های افریقا

تا از عجایب اثار قدیم

هر چه میبینند بردارند فیلم

همراه خودشان داشتند یک دختر

که از ماه شب چهارده بود خوشگلتر

الخلاصه چون بجزیره خرابه ای رسیدند

هر قدمی که بر می داشتند از وحشت می لرزیدند

پس از رنج ها و زحمات بسیار

به دست وحشی های ادمخور شدند گرفتار

انها دختر را که دیدند

خوشحال شدند و خیلی رقصیدند

مردها را غافل کردند و دختره را دزدیدند

دویدند دویدند تا به شهر خودشون رسیدند

دختره را هفت قلم بزک کردند

از شهر بیرون با داریه و دنبک بردند

به یک تیر کلفتی او را در جنگل بستند

غفلتن از دور پیدا شد هیکلی مثل غول

امد و دختره را گرفت توی پنجول

پشم اندر پشم اندر تنش بسیار بود

بنظرم وزنش چهل خروار بود

سر پا وایسادی مثل ادم ها

راه می رفتش روی دوپاها

ان نکره میمون بود و اسمش کینگ کنوگ

تنش پشمالو کمرش بدون لنگ

دختره هی جیغ و فریاد می زدش

 چونکه از شکل او می امد بدش

اما میمونه اونو دوستش داشتش

از اینجا می برد و اونجا می گذاشتش

رخت او می کند و هی بو می کشید

برا خاطرش با جانورها می جنگید
ادما از دور که او را می دیدند
توی سولاخ سمبه ها می چپیدند
اوهم هر وقتی که ادمیزادی می دید
نعره ها از ته دلش هی می کشید
اگر دستش می رسید می گرفتش
بیخ خرشا زور می داد و می کشتش
خلاصه اروپایی های ناقلا
برای میمون فراهم کردند بلا
گاز بخوردش دادند و گیجش کردند و به اروپا بردند
بدست ارتیست های شهیر یک سیرکش سپردند
توی سیرک چندین هزار از مرد و زن
ازدهام کردند که او را ببینن
پرده چون پس رفت کینگ کونگ پیدا شد
نیش مردم تماشاچی وا شد
میمونه غیظش گرفت و زور زد
زنجیر دست و پایش مردم له می شدند
تا لگد می گذاشتن مردم می مردند
شهر شلوغ شد مردم فراریدند
هر کجا کینگ کونگ را از دور می دیدند
رفت او تا پیدا کند معشوقه اش
بو می کشید که پیدا کند خونه اش
ماشین ها مثل فانوس تا می کرد
خودش را تو هر سوراخی جا می کرد
پیش او طبقه های عمارت
مثل پلکان بودش سهل و راحت
پاش را می گذاشت و می رفتش بلا
بدون اینکه بگوید یا الا
توی اطاق های زن ها سر می کشید
هر کجا سر می کرد محشر می کرد
زن ها جیغ کشیده بیهوش می شدند
عاقبت معشوقش را پیدا نمود
دست دراز کرد از تو پنجره او را ربود
با عجله رفت روی اسمان خراش
معشوقه اش را گذاشت زمین یواش
ارپلان ها روی هوا می پریدند
ناگهان کینگ کونگ را از دور دیدند
بس که ب طرف او تیر انداختتند
تمام جونش را خونین و مالین کردند
عاقبت سرش گیج خورد روی گراتسیه ل
چشمش سیاهی رفت از ان بالا شد ول روی گل
بینوا میمون شهید عشق شد
از بلای عمارت افتاد و مرد

چراغ ها روشن شد اندر سینما
مردم روانه شدند سوی خانه
کوتولهه رو کرد به خانم گفت دیدی ؟
معنی عشق حقیقی فهمیدی ؟
بنده هم عشقم مثل این میمونه
دلم از فراق روی تو خونه
اگر بخواهی من را ازار کنی
مثل این میمون گرفتار کنی
همانطور که اون از اسمان خراش
افتادش روی زمین و شداش و لاش
منهم خودم را این بلاخونه
میندازم پایین مثل کپه هندونه
تا که تمام جونم داغون بشه
سر تا پایم قرمز و پر خون بشه
خانمه که این را شنید دلش سوختش
خودش را به کوتولهه فروختش

King Kongen pasadizoa

Bart Lalezar Kalean (1)
milaka pertsona ikusi nituen

emakume hankaluze chic eta eder bat
bala bat bezala nire ondotik pasa zen

gaztetxo txiker bat ikusi nuen
emakume haren atzetik lasterka

atergabe laudatzen zuela

nora zihoan bata hara zihoan bestea

Iran Zineman sartu zen emakumea

eta gaztea haren atzetik korrika

txartela erosi eta palkora joan zen

eta gaztea haren atzetik eroa bezala

andrakumeak buruzapia gogoz lotu zuen

argiak itzali eta pantailan

gauza ugari azaldu ziren:

<<europar jende multzo bat

Afrikako oihanetarantz joan zen

ikusten zituzten aintzinako obra zoragarriak

filmera ekartzeko

ilargi betea baino ederragoa zen (2)

emakume bat zuten bidailagun

galdutako irlara iritsi zirenean

pauso bakoitzeko dar-dar egiten zieten gorputzek

halako sufrikarion eta neke artean

kanibal basatien eskuetan gatibu erori ziren

kanibal basatiek emakumea ikusi zutenean

poztu eta dantzan hasi ziren

gizonak despistatu eta emakumea atzeman zuten

korri eta korri euren herrixkara iritsi ziren arte

kolore anitzekin pintatu zuten emakumea

herrixkatik kanpora danborra joaz eraman eta

oihaneko hesola lodi batera lotu zuten arte

halako batean emakumea atzaparrekin harrapatu zuen

pizti itxurako gorputz bat azaldu zen

biloz betetako gorputza zuen

haren zamak ikaragarria zirudien

gizakiak bezala zutik mantendu eta

bi hanka gainean ibiltzeko gai zen

King Kong izeneko tximinoa zen

gorputz iletsua, long-ik gabeko gerria (3)

haren itxurak beldurtzen zuenez

emakumeak etenik gabe oihu eta garrasi egiten zuen

tximinoak hori atsegin zuen

eta haren arropak erauzi eta tai gabe usnatzen zituen

harengatik animaliekin bataiatzen zen

hura urrundik ikusten zuten pertsonak

zuloetan ezkutatzen ziren

eta bera ere pertsonak ikusterakoan

barren barrenetik orru egiten zuen

atzaparraz ailegatu ezkero jata heldu

eta lepoa estutuz akabatzen zituen

azkenean europear azkar ustekoek

tximuaren akabera prestatu zuten

gasarekin zorabiatu, Europara eraman eta

zirku batetako artista entzutetsuen eskuetan utzi zuten

zirkuan milaka pertsona, gizoin nahiz emakume

hura ikusteko elkartu ziren

oihalak erretiratu eta King Kong agertu zen

ikusleek barre egin zioten eta

tximua, haserreturik, indar egiten hasi zen

beso eta hanketako kateak puskatu zituen

hatzaparrekin eta hankaekin zanpatu eta

ostikadak joz pertsonak akatzen zituen

hirian zalaparta sortu zen eta 

King Kong ikusi orduko ihesari ekiten zion jendeak

King Kong maitearen bila irten zen

haren etxea topatu arte bazterrak usnatuz

kotxeak kriseiluen gisa zanpatzen zituen

zernahi zulotan muturra sartuz

harentzako eraikuntzetako pisuak

eskailera erosoak ziren

oinak pausatuz egiten zuen gora

esan gabe: iala! (4)

emakumeen gelak arakatzen zituen

burua sartzen zuen leku oro hondatuz

emakumeak garrasiak itota zorabiatzen ziren

edo babes bila senarren besoetara jotzen zuten 

azkenerako maitea aurkitu eta

leiho batetik besoa sartuz harrapatu zuen

arinki etxeorratzera igo eta

maitea kontu handiz laga zuen teilatuan

hegan egiten zuten aireplanoek

King Kong ikusi zuten

hainbat tirokatu zuten ezen eta

bere gorputza zauriz eta odolez estali zutela

azkenerako, konortea galdu eta

begiak belztuta etxeorratzetik behera amildu zen lurrera

tximu gixarajoa maitasunaren martiri bilakatu zen

hilik, eraikinetik behera erorita>>

zinemako argiak piztu ziren

jendeak etxerantz abiatu ziren eta

mutikoa emakumeari zuzendu zitzaion esanez: ikusi?

benetako maitasunaren esanahia ulertu duzu?

nire maitasuna tximu harena bezalakoa da:

nire bihotza zure aurpegiaren ausentziaz mindurik da

sufriarazi nahi banauzu

ni tximu horrena bezalako trantzean sartuz

etxeorratzetik behera eroriz eta gorputza txikituz

ni ere palko hontatik

nire burua botako dut angurri bat bezala

burutik oinetara odoleztatuta

nire bizia izorratzeko

emakumeak, hitz horiek entzunez pena sentitu eta

mutikoari saldu zitzaion

(1) Lalezar Kalea (Lale: idi-bihotz Zar: larre, soro -->Lalezar: idi-bihotz soroa)

(2) Pertsiar kulturan, ilargi betea edo ilargia pertsonen edertasuna (emakumeena kasurik gehienetan) adierazteko gehien baliatzen den figura da. Ilargi beteari “hamalaugarren gaueko ilargia” esaten zaio poeman. Hilargi egutegiaren arabera, hamalaugarren gaua ilargi betearen gaua da.

(3) Long-a, mundu musulmandarreko Erdi Aroko anaitasun zirkuluen erritualetan jatorria duen eta pertsiar kulturan izen askorekin deitua izan den pertsona eredu batek (lehen gizarte rola zen) gerrian lotuta daraman zapiak hartzen duen izena da. Pertsonai horri Javaanmard, Pahlavaan, Luti, Daash, Dasshmasti... deitu izan zaio, lehena izanik demagun, originalena eta besteak haren eratorriak. Javaanmarda altruismoa, fideltasuna, eskuzabaltasuna eta zintzotasunaren baloreak gorpuzten dituen eta ahulak defenditzeko gertu den gizonaren figura da. Soinketa bere prestaketa prozesuaren parte garrantzitsua izanik, ariketa fisikorako Zurkhaane izeneko espazio egokituak izan ditu (Zur: indarra; Khaane: etxea; Zurkhaane: Indarraren etxeak). Bertan parte hartuz, ezarritako ariketa fisiko multzo bat burutu eta Pahlavaan bihurtuko ziren (heroi, indartsu, gerlari). Baina modernitatearen etorrerak krisian jarriko du, beste arketipo tradizional batzuekin batera, gizontasunaren arketipo hori. Iraganarekiko nostalgiak hordituta, Javaanmardaren eratorriak sortuko dira, besteak beste, Daashmaashtia edo Lutia . Honako hauek, gizon noblezoa moralaren eta elegantziaren karga izaten jarraituko duten arren, hirietako auzoetan ordena ezartzeko funtzioarekin, baina mami espiritualaz husturik, mozkor fama hartuko dute. Hortik etorriko da dantza eta antzerki munduan asko imitatzen den (dantza eta koreografia molde propio bat sortu dute, bere baitan)  Lutiaren (baldar, bihurri) edo Daashmashtiaren izena eta irudikapena (dadaash: anai (jatorri turkiarreko hitza; laburduta: daash); masti: mozkorraldi). Beraz, Long-a pertsonaia mota honek gerrian daraman zapi edo fularra izanik, King Kongi long-ik gabeko deitzeak duina ez dela, emakumeak babesten ez dituela, elgantea ez dela, finean, gizona ez dela esateko modu bat da.

(4) Iaalaa! espazio pribatu batean dauden emakumeei, bertara sartu aurretik, gizonak egiten dien hotsa da. Famili loturarik gabeko gizon eta emakumeek edozein kondiziotan elkar ikusi ezin dutela dioen arau erlijiosoaren ondorio bat da hau, literalki, “ei jainkoa!” esan nahi duena, eta praktikoki “kontuz sartuko naizela” bezala itzuli daitekeena. Iaalaa! esan eta normalean, sartu aurretik, minutu batzuk itxarongo ditu gizonak. Atearen bestaldean, hotsa entzun eta, emakumeek buruzapia eta abarrak egoki (-) atondu beharko dituzte. Kontatu didatenez, Iaalaa! hotsa eztul batekin ordezkatu edota lagundu daiteke. Orain arte ateetaz egin ditudan aipamenekin duen lotura errebisiorako geratzen da, baina ez dezagun aintzakotzat hartu gabe utzi.

Sadeq Hedayat eta Mas’ud Farzaaben poema hau (1), hasieran, Qal’eh pelikulari buruz idatzitakoarekin batera paratzea pentsatu nuen (prozesu honetan Javier Hernandez izan dut aholkulari). Ideia, aipatu poema Shahr-e No auzoan kokaturik zegoela pentsatzen genuelako etorri zitzaigun burura. Baina itzulpena egin eta gaiari buruzko informazioa batzen ari nintzela, erraturik genbiltzala ikusi nuen. Gure usteen kontra, poeman aipatzen den Lalezar Kalea ez zegoen Shahr-e No auzunean. Nahastea, ezjakintasunari bakarrik ez baizik eta Shahr-e No auzoa iada esisitizen ez den egiteari zor zitzaion. Aurreko izkribuan aipatu nuen bezala, Shahr-e No auzoa 1979ko iraultza gertatu eta botereak suntsitu zuen puten auzoa izan zen. Egungo Teherango Gomrok inguruan koka dezakegu, eraistearen ostean eraiki zuten Raazi Parkean bertan. Lalezar kalea gertu dago, baino handik ipar ekialderantzago, 2 bat kilometrotara, Imam Khomeini plazaren (Meidun-e Emam) eta Iraultzaren Kalearen artean (Khiabun-e enghelab). Putetxeak beraz ez, baina bertan kontzentratzen omen ziren Teherango antzoki eta kabaretak, edo bestela esanda, Europatik ekarritako ikuskizunaren eta kontsumoaren kulturaren tenpluak (boutique-ak, dendak, restaurant-ak, almazen handiak etab.).

Sadeq Hedayat, “Kafka pertsiarra” bezala ezaguna, Irango literatura garaikidearen eta nobela idatziaren figurarik garrantzitsuenetakoa da. Poesia ez da idazle honen alderdirik ezagunena eta aztertuena, baina XX. mendeko Iran modernizatu berriaren gizarte irakiduraren girora gerturatzeko baliagarri suerta daitekeelakoan, bai eta aurreko izkribu batean (Grass: a nation´s battle for life) King Kong pelikulari eginiko aipamenarekin lotura duelako, itzulpen saiakera bat egin dut. Errimari dagokionez esan, poema originalak binakako bertso errimak dituela. Alegia, bertsoek binaka, errima egiten dute. Barne erritmorik gabekoa poema da eta pasarte baten deskribapen soila egiten du. Soiltasunak hala ere, ez dio indarrik kentzen. Poemak gizartea filmen erreflexua edo filmak gizartearen erreflexua diren gogoetaren karga dauka, oso figura sinpleak erabiliz. Gizarte satira, poemagintza pertsiarrean oso genero erabilia da. Tradizio horren barnean koka genezake poema hau. Gogoratu bestalde, mendebaldeko dekadentziaren zeinu izanagatik, 1979ko iraultzaren testuinguruan, fundamentalistek Irango hainbat zinema erre zituztela. Poema honetan aipatzen den zinema ez zuten erre baina, gaur egun, itxita dago.

Bertso osteko puntuazioak ezabatu egin ditut. Puntuazioa, pertsiar hizkuntzan nahasmen asko ekartzen dituen kontu bat da, dela idazlearen partetik gaixki erabilia delako, dela idazketaren unean, erabiltzen den tresnak berak zailtasunak ekarri eta akatsak sortzen dituelako. Nik neuk, jatorrizko bertsioan (pertsiar hizkuntzan idatzia, baina atzerrian argitaratutako S.Hedayaten lanen konpilazio bat da) hainbat aurkitu ditut. Irakurtzerako orduan, irakurlearen esku geratzen da, nahi eran etenak egitea. Pasarte baten kontakizun jarraia den neurrian, bere irakurketak ez luke arazo handirik sortu beharko.

(1) Sadeq Hedayat (Teheran 1903 - Paris 1951) eta Ma’sud Farzaad (Sanandash 1906 - 1981) idazleek 1934. urtean argitaratutako Zaunk Zaunk Jauna (Vagh Vagh Saahaab وغ وغ ساهاب) liburutik hartu eta itzuli dut poema, Behjat Mahdavi-ren laguntzarekin.

Iran Zinema gaur egun, Teherango Lalezar Kalean

Qal'eh قلعه

Gaztelua

Kamran Shirdel / 18 min. / 1966 -1980

Kamran Shirdelek Arkitektura eta Urbanismoa eta Zinema Zuzendaritza ikasketak burutu zituen Erroman. Azken ikasketa hauen osatzerako gauzatu zuen “Gli Specchi” (Ispiluak, 1965) bere lehen filma. Ostera, sorterrira itzuli eta Irango gorakada ekonomikoaren inguruko zenbait dokumental egin zituen, sarri, haren garapenaren alde ilunak, gizarte marginazioa eta boterearen korrupzioa erakutsiz. Itzuleraren lehen urteetan Irango Kultur eta Arte Sailarentzako lanean jardun zuen, bere filmen finantziazioa beraz, handik jasoko zuela pentsatzen dut. Gauza onik ez hala ere, zentsuraren aiztoek fit eten baitzuten bere filmen garapen eta argitalpena, Kamran Shirdel-en izena zentsuratutako zuzendarien zerrenda beltzera pasatuz. Qal'eh-ren kasua dugu hau, Irango Emakumeen Erakundearen laguntza ekonomikoarekin ekoiztua, 1965an errodatzen hasi eta artean bukatu gabe zegegoela zentsuratu zuten. Deserosoegia edo, urte horietako Teherango Shahr-e No (hiri berria) izeneko auzoan kokatutako putetxe batean (edo puten eskola da?) sartzen baikaitu. Egoera mingarria, cinema verité eran kontatua, putetxeko emakumeen testigantzak jasotzen ditu. Film-dokumentalaren formatu informatibo hotza, hala ere, Kaveh Golestan-en argazkiak sartuz haratago darama. Izan ere, 1979ko iraultzaren ostean, iraganean jasotako irudiak errekuperatu eta montatu ahal izan baitzituen. Argazki horien erabilera ezintasun batek eraginda dator (gauza onenak bezala, nahigabeak sortuak beti); hor dugu beraz, filmaren lehen gakoa. Shahr-e no iada e zen esistitzen.

Kamran Shirdelek, fillmaren errodajearen etena jasan eta iraultzaren osterarte irudiok ezin izan zituen baliatu. 1980. urtean, irudiok berriro eskuartean, horiei nolabaiteko forma ematea erabakiko zuen eta horretarako, Kaveh Golestanen (1) argazkiak baliatu zituen. Kamran Shirdelen irudiak baino hamar urte beranduago egin zituen Kaveh Golestanek argazki horiek. Jakin ez dakit esaten argazkiok pelikulak erakusten digun etxe berean hartuak izan zirenik baina, auzoaren egoera dekadentea begirada subjektibotik erakusteko saiakera bera nabari da bietan. Horra beraz, irudi finkoa eta mugimenduzko irudia uztartzeko saiakera bat; amaitu-gabea argi esaten den bezala, baina iradokorra. Garai hartan film asko burutu omen ziren, puta baten zerbitzuez gozatu, harekin maitemindu eta hortik kanpora ateratzeko saiakerak egiten zituzten gizonen pertsonaiak erakusten zituztenak. Shahr-e No auzoa sentimenduz kargatutako leku gisa irudikatzen zen; istorio damakritoz josia, baliabidarik gabeko emakumeak jasotzen zituen neurrian.

Shahr-e No auzunea, gorteko jendeari ostatu emateko, Muhammad Ali­ Shah Kayar erregeak (1907-1909) (2) eraikitzea agindu zuen eremu bat izan zen. Garai hartan, Teheran oraindik harresiz inguratutako tamaina txikiko hiribildu bat zen (harresiek Qaleh izendatu dituzte ezagutzen ditudan iraniarrek, pelikulak hartzen duen titulua bezala). Baina haren harresietatik kanpora kokatu bazuten ere, gerora, Teherango hazkunde demasekoak bere baitara ekarriko zuen, bai eta aipatu harresiak eraitsi ere. Orduan izan zen Reza Shak (1925-1935) (3), zenbait birmoldaketa egin eta auzunea Teherango puten auzoa bilakatu zuenean. Asmo bat zuen birmoldaketak: putak leku bakarrean kontzentratzea. Antza denez, Zaal Mohammad delako proxeneta albinoak hango eta hemengo emakumeak auzunera ekarri (engainatu, erosi, lapurtu...) eta putetxeak osatzen hasi zen. Garai hartako garapenak ekarritako kontsumo era guztien gehiegikeriaz borborka zegoen Teheran eta batez ere, Shahr-e No. Esan didatenez, gaur egun apenas geratzen omen da auzo hortako ezer zutik, izan ere, Raazi Parkean bilakatu baitzuten agintariek garai loriatsuetan pub, kasino, putetxe, zinema eta abarrez josia zegoen Shah-re No hura. Pelikularen balioa beraz, Iraultza aurretiko Teheran erakuste hortan koka daiteke. Batez ere, boterera arribatu eta, agintaritza berriaren indar erakustaldi bezala (eta hiri garbiketa maniobra bat bezala ere bai) interpretatua izan den Shah-re No auzoaren suntsiketak ezerezean utzi baitzuen auzo bazterreko hori.

Pelikula eraikitzeko hiru elementuz baliatzen da Shirdel: emakumeen ahozko testigantzak, Irango garapenari eta azpiegiturei gorazarre egiten dien eta jainkoari, mundura ekarri izanagatik, eskerrak ematen dion diktaketa bat eta Kaveh Golestanen argazkiak. Irudien erregistroa off ahotsaren diktaketaren gainean muntatzen du, esango nuke, diskurtsoaren eta errealitatearen arteko desoreka salatzeko. Etxe hau beltza da pelikulan (In khune siaah ast 1962 این خانه سیاه است) Forough Farrokhzadek erabiliko duen errekurtso berdina da (Farrokhzaden pelikulan, leprosoen hospitale batetako irudien gainean Koranaren eta Testamentu Zaharraren pasarteak irakurriko dira). Bi pelikulen arteko harremana beraz, nabaria da.

Qal’eh-n badira bi kantu eder ere: lehena, bertako emakume baten poema kantatua da, bere kondizioari buruz ari dena; bigarrena, emakume batek kantatua ere, grabakate zahar bat dirudi.

Kamran Shirdel Pertsiar Golkoko Kish irlan ospatu zen Nazioarteko Dokumental Zinema Festibalaren sortzaile eta zuzendaria izan zen (zinemaldia ospatzeari 1999an ekin zitzaion, gerora eten eta beste zuzendaritza baten pean berrekin diotela irakurri dut). Modernitatearen garapenak oso modu bitxian konfiguratu ditu Irango hainbat leku. Kish irla da horietako bat. 60ko hamarkadan metxa piztu eta eraikuntza basatiaren itzala lehenenengo eta utzikeriaren huntza ondoren jasan dituen eta gaur egun, ekonomia suspertzeko merkataritza libreko zonldea den lurraldea da Kish. Gomendagarria gertatzen da haren inguruan Nasrin Tabatabai eta Babak Afrassiabi artistek argitaratu duten lan monografikoa (Kish, an island indecisive by design, 2012) eta artean ikusi ez dudan Kamran Shirdel Solitude Opus (Tanhaa-ye aval 2002 تنها ی اول) izeneko filma.

(1) Kaveh Golestan Ebrahim Golestanen semea da. Argazkilari amorratua izan eta hedabide desberdinentzako lan egin ostean, kameralari bezala jardun zuen, noiz eta Irak aldeko Kurdistanen mina bat zapaldu eta hil zen arte. Egile honi, lehango edo beranduago, aipamen luzeagoa egingo diogu, berari zuzenean ez bada, haren aitari. Izan ere, Ebrahim Golestan hainbat pelikula egin zituen zinegile eta idazlea dugu (Su bat, 1961. Yek Atish. یک اتش) Forough Farrogzad poetarekin izandako harremanak Etxea beltza da (Khune siah ast 1962. خانه سیاه است ) pelikula zoragarria eman zuen.

(2) Kayar dinastiako (1785-1925) seigarren eta azkenaurren erregea izan zen.

(3) Pahlevi dinastiako lehen erregea. Berorrek ekin zion herriaren modernizazio prozesuari. Hark erabaki zuen ere ordurarteko Persia Iran izenarengatik ordezkatzea.